Περίληψη:

Στην παρούσα εργασία γίνεται προσπάθεια να ανοίξει ένα βήμα διαλόγου για την ανάγκη ή μη διδασκαλίας των θεωριών Φυσικής του 20ου αιώνα στο Λύκειο. Διερευνώνται οι προϋποθέσεις για την εισαγωγή τους στο μάθημα της Φυσικής, οι δυσκολίες που παρουσιάζει το εγχείρημα αυτό, αλλά και τα οφέλη που μπορεί να αποκομίσουν οι μαθητές. Τα αντεπιχειρήματα πολλά, αλλά και οι προκλήσεις μεγάλες. Στην προσπάθεια αυτή ένα βασικό στοιχείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι ότι θεωρίες Φυσικής του 20ου αιώνα αντιπροσωπεύουν διαφορετικές σχολές επιστημονικής σκέψης που βασίζονται σε διαφορετικές επιστημολογικές και οντολογικές παραδοχές. Συχνά δε αντανακλούν τους προβληματισμούς του ευρύτερου κοινωνικο-πολιτισμικού περιβάλλοντος. Το νοητικό άλμα που απαιτείται για τη μετάβαση από το κοσμοείδωλο της Νευτώνειας σκέψης στα κοσμοείδωλα που προβάλλουν οι θεωρίες της Φυσικής του 20ου αιώνα είναι τεράστιο. Από την άλλη, το ενδιαφέρον των μαθητών και η παιδαγωγική αξία (συνειδητοποίηση της φύσης της επιστήμης και της πολιτισμικής της διάστασης) συνηγορούν υπέρ μιας προσπάθειας εισαγωγής τους στο Λύκειο. 

Ως μία «μελέτη περίπτωσης» παρουσιάζεται έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε σχολεία της Αθήνας στο πεδίο της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας (ΕΘΣ). Για τις ανάγκες της διδασκαλίας του επιστημονικού περιεχομένου, έγινε ο σχετικός διδακτικός μετασχηματισμός, σχεδιάστηκε μία διδακτική ακολουθία αποτελούμενη από 5 μαθήματα και αναπτύχθηκε κατάλληλο διδακτικό υλικό. Στην έρευνα αυτή συμμετείχαν 40 μαθητές Α’ Λυκείου μεικτών δυνατοτήτων από 3 διαφορετικά Λύκεια της Αθήνας. Εργάστηκαν σε ομάδες των τεσσάρων και οι διάλογοί τους καταγράφηκαν και αναλύθηκαν με τις μεθόδους της ποιοτικής ανάλυσης. Η ποιοτική ανάλυση των δεδομένων αποτυπώνει τη μαθησιακή πορεία των μαθητών στην προσπάθειά τους να πραγματευτούν τα αξιώματα της θεωρίας και κάποιες από τις συνέπειές της (σχετικότητα ταυτοχρονισμού, διαστολή χρόνου, συστολή μήκους), τις δυνατότητες, αλλά και τα όριά τους στην κατανόηση της θεωρίας.